Temat miesiacaPtaki przez cały rok
Gęsi w locie, rys. Tomasz Cofta
Powoli zrobiło się ciszej w ptasim świecie. Ptaki nie znikęły z naszego otoczenia, ale zajęte są teraz przygotowaniem do wielkiego odlotu. Życie ptaków dostosowane jest do cyklicznych zmian w przyrodzie, związanych z następującymi po sobie porami roku. Jest to widoczne zwłaszcza w naszych szerokościach geograficznych, gdzie zimą i latem panują krańcowo różne warunki decydujące o życiu zwierząt. Jednym z nich jest dostępność pokarmu. W czasie krótkiego zimowego dnia znacznie trudniej znaleźć coś do zjedzenia, zwłaszcza, kiedy warstwa pokrywającego wszystko śniegu staje się coraz grubsza i twardsza. Ptaki w różny sposób przystosowały się do tych zmian. Zdecydowana większość gatunków po wychowaniu młodych podejmuje wędrówkę w cieplejsze rejony, gdzie przez następną część roku znajdą korzystne dla siebie warunki – dłuższy dzień i obfitość pokarmu. Jesienią, a na dalekiej północy już latem, rozpoczyna się czas migracji. Nasz kraj jest obszarem, z którego ptaki nie tylko odlatują na zimę. Na terenie Polski znajdują schronienie gatunki z północy, dla których nasza zima jest wystarczająco łagodna. Wędrówka to bardzo trudny, pełen niebezpieczeństw okres w życiu ptaków. Nie wszystkie ptaki dolatują na zimowiska. Nie wszystkie, które podejmują powrotną drogę, docierają na miejsce lęgów. Pewne gatunki nie podejmują więc tej ryzykownej drogi i "wolą" radzić sobie z trudnościami na miejscu. Są to gatunki, które przystosowały się do warunków naszej zimy, potrafią znaleźć pożywienie nawet pod warstwą śniegu i przeczekać do wiosny. Skłonność do podejmowania wędrówek pozwala wyróżnić wśród naszych ptaków:
Jesienna wędrówka ptaków jest dla nas łatwiejsza do zauważenia niż wiosenna. Jest ona bardziej rozciągnięta w czasie, a ptaki przed odlotem często zbierają się w zwracające naszą uwagę stada, jak np. sejmiki bocianie. Powrót ptaków na wiosnę ma charakter wyścigu, w którym osobniki szybciej przylatujące zajmują najlepsze terytoria na lęgi. Ptaki często wędrują w stadach. Korzyści z takiego grupowego wędrowania jest kilka. Korzystają na tym ptaki młode, które uczą się jak rozpoznawać i unikać niebezpieczeństwa. Wędrówka w grupie to także większe bezpieczeństwo i mniejszy wydatek energetyczny dla dorosłych osobników. Warto zwrócić uwagę na to, że niektóre gatunki tworzą stada przez cały rok. Kolonie lęgowe wiosną i latem tworzą np. mewy i kormorany. Bociany i mewy, które w danym roku nie przystępują do lęgów tworzą także zgrupowania. Latem, jesienią i zimą stada przelatujące na noclegowiska tworzą gawrony, kawki i szpaki. Większość ptaków lata w luźnych stadach, niektóre jednak tworzą grupy o charakterystycznych kształtach. Bardzo charakterystyczna jest chmara szpaków. Najbardziej jednak znane wędrujące stada to klucze, które formują lecące gęsi, kormorany i żurawie. Klucz prowadzi jeden ptak, za którym lecą pozostałe, ustawione w dwóch ramionach. Gęsi rozpoznać można po charakterystycznej sylwetce, a także po upodobaniu do częstego odzywania się w czasie lotu. Informacja o tym, jak oszacować liczebność lecącego stada znajduje się w naszej książce "Ptaki". We wrześniu zobaczyć możemy w Polsce trzy gatunki gęsi:
Oba gatunki przelatują przez nasz kraj z północy w drodze na zimowiska. Cześć ptaków może pozostać u nas na zimę.
Rys. Stada w locie: szpaki (chmara), gęsi (klucz), ostrygojady (linia prosta) Nasza propozycja na wrzesień – przyjrzyjmy się wędrującym na zimowiska ptakom. Lecące nad naszymi głowami klucze gęsi będą teraz częstym widokiem. |
